του συνεργάτη του Swing in Greece, Γιώργου Καρπούζα
Μεταξύ 5 και 8 Μαΐου έλαβε χώρα στην Αθήνα το Φεστιβάλ Swing χορών Athens Rhythm Hop 2022 μετά από δίχρονη απουσία λόγω της πανδημίας.
Μια ομάδα διεθνώς καταξιωμένων δασκάλων των χορών swing ήρθε στην πόλη μας για να διδάξει σε ένα πολυεθνικό πλήθος μαθητών το Lindy Hop και τους παρεμφερείς χορούς σε μία ποικιλία επιπέδων, από τα βασικά μέχρι τα πολύ προχωρημένα. Οι Rhythm Hoppers, η ομάδα διδασκαλίας που ιδρύθηκε από τη Βάσια Παναγιώτου και τον Αυγουστίνο Τραν, είχε αναλάβει όπως κάθε χρόνο τη διοργάνωση, την οποία έφερε υποδειγματικά εις πέρας με την συνδρομή μιας αφοσιωμένης ομάδας εθελοντών.
Προσωπικά συμμετείχα στα πάρτυ του Φεστιβάλ, οπότε μπορώ να πω πως ήμουν κοινωνός του «ελαφρότερου» κομματιού της εκδήλωσης, μένοντας αμέτοχος στην πολύ σημαντική δουλειά που γινόταν στην διδασκαλία του χορού από τους εξαιρετικούς δασκάλους που είχαν κληθεί να διδάξουν. Ωστόσο, αναπόφευκτα η δημοσιογραφική κάλυψη έχει το στοιχείο της επιφανειακότητας όταν απευθύνεται στο γενικό κοινό και δεν αποτελεί ένα ειδικό κείμενο που απευθύνεται σε μυημένους. Όπως, όμως, θα φανεί στη συνέχεια, ακόμα και αυτή η κάπως επιφανειακή συμμετοχή, δεν πρέπει να οδηγήσει στο εσφαλμένο συμπέρασμα πως όσα γίνονται σε αυτό το Φεστιβάλ μένουν σε ένα ρηχό επίπεδο επιφανειακής ψυχαγωγίας χωρίς βαθύτερες προεκτάσεις.
Τα πάρτυ ως κοινωνικό φαινόμενο
Σίγουρα η θέση της Αθήνας στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη υπήρξε βασικό κίνητρο για αρκετούς από τους ξένους συμμετέχοντες στη διοργάνωση, που είχαν την ευκαιρία να ξεναγηθούν το απόγευμα της περασμένης Πέμπτης στα αξιοθέατα του Κέντρου, της Πλάκας και των Αναφιώτικων από ομάδα εθελοντών και να απολαύσουν το ηλιοβασίλεμα και μια πανοραμική θέα της πόλης των Αθηνών από την τοποθεσία όπου βρισκόταν ο Άρειος Πάγος τα αρχαία χρόνια.
Το ίδιο βράδυ έγινε και το πρώτο πάρτυ στην μεγάλη αίθουσα στον χώρο του Σεραφείου Κέντρου Αθλητισμού, Πολιτισμού και Καινοτομίας του Δήμου Αθηναίων. Θα σταθώ περισσότερο στα πάρτυ που έγιναν και τις τέσσερις 
βραδιές που διήρκεσε το Φεστιβάλ, τόσο επειδή είναι το κομμάτι με το οποίο είμαι πιο εξοικειωμένος, όσο και επειδή από μόνα τους αποτελούν ένα πολύ ενδιαφέρον κοινωνικό φαινόμενο. Όλα τους μού έφεραν στον νου κάποιες περιγραφές από το μυθιστόρημα «Αργώ» του Γιώργου Θεοτοκά, το οποίο κάποιοι σημερινοί μεσήλικες γνωρίζουν από τα σχολικά τους χρόνια αν και η ανάμνησή του έχει αρχίζει να ξεθωριάζει στις νεότερες γενιές. Ο συγγραφέας, λοιπόν, περιγράφει τις εμπειρίες του Έλληνα μποέμ διανοουμένου ήρωά του σε ένα κέντρο διασκέδασης του Παρισιού, τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: «Η τζαζ είχε φρενιάσει. Τα έθνη, ελευθερωμένα από τις παραδόσεις τους, τις προλήψεις τους, τις πειθαρχίες τους, ανακατωμένα σ’ ένα πολύμορφο διονυσιακό πλήθος, στριμωχνόντανε βίαια στο μικρό δάπεδο του χορού, σφιγγόντανε χωρίς προφάσεις, ιδρώνανε, φιλιόντανε, γελούσανε, ξεφωνίζανε».
Ε λοιπόν, αυτές οι περιγραφές του πολυεθνικού πλήθους που διασκεδάζει χορεύοντας υπό τους ήχους της τζαζ στο Παρίσι πριν από τον Β’ Παγκόσμιο, ισχύουν και για τους νέους και τις νέες που συμμετείχαν στα πάρτυ του Athens Rhythm Hop στην πόλη μας από την περασμένη Πέμπτη μέχρι και την Κυριακή. Γίνεται κανείς αυτόπτης μάρτυρας της προσωρινής (;) υπέρβασης των όποιων εθνικών και φυλετικών διαφορών των ανθρώπων υπό τους ήχους της τζαζ και με τα βήματα του Lindy Hop. Πρόκειται για κάτι ρηχό, επιφανειακό και στιγμιαίο; Είναι κάτι βαθύτερο και ουσιαστικό; Συνέβη, πάντως, όπως είχε συμβεί και στα προηγούμενα Athens Rhythm Hop.
Απόρριψη λόγω χρώματος
Ωστόσο το Lindy Hop δεν είναι μόνο διασκέδαση. Όποιος συμμετείχε στην εισήγηση και στον διάλογο που ακολούθησε σχετικά με την πορεία της κοινότητας του lindy hop την περίοδο του κορωνοϊού που έλαβε χώρα το βράδυ της Κυριακής, θα διαπίστωσε πως το Lindy Hop είναι κάτι πολύ παραπάνω από ελαφρά ψυχαγωγία. Εκεί, η έγχρωμη εισηγήτρια Marie Ndiaye μίλησε για την κουλτούρα και την παράδοση του χορού αυτού που έχει τις ρίζες του στην Αφροαμερικανική εμπειρία και αναδύθηκε μέσα από τις συχνά δύσκολες συνθήκες που την σημάδεψαν. Θέλησε να σχολιάσει τον σχετικό αποχρωματισμό της σύγχρονης σκηνής από τα στοιχεία αυτής της παράδοσης, δεδομένης της εμπορευματοποίησης και της διάδοσης του Lindy Hop σε ευρύτερα στρώματα και ομάδες από ό,τι εκείνες μέσα στις οποίες γεννήθηκε, και το γεγονός πως πολλοί σημερινοί χορευτές δεν γνωρίζουν και ενίοτε δεν ενδιαφέρονται να μάθουν το υπόβαθρο και την παράδοση που βρίσκονται κάτω από τη χαριτωμένη και χαρούμενη σύγχρονη πρακτική. Έχει εμφανιστεί ακόμα και το φαινόμενο έγχρωμες να προσέρχονται στην κοινότητα του χορού και να αποχωρούν αργότερα γιατί δεν αποτελούν επιθυμητές ντάμες για τους άρρενες χορευτές και εξ αιτίας του χρώματος του δέρματος τους. Η εισήγησή της προκάλεσε αρκετές τοποθετήσεις και παρεμβάσεις εκ μέρους του ακροατηρίου που δείχνουν πως υπάρχει σε αρκετές και αρκετούς η συνειδητοποίηση πως όλο αυτό είναι κάτι παραπάνω από απλή ψυχαγωγία. Αρκούσε να παρατηρήσει κανείς την έκδηλη συγκίνηση στα πρόσωπα του ακροατηρίου για να καταλάβει τι εννοώ.
Σταχυολογώντας τα κυριότερα σημεία της συζήτησης, πρέπει να σταθεί κανείς στην επισήμανση του κινδύνου της πολιτισμικής ιδιοποίησης του χορού αυτού από μέρους των λευκών καταναλωτών του σε βάρος των έγχρωμων δημιουργών του. Εδώ είναι ένα πολύ λεπτό σημείο. Πολλοί είπαν πως όλοι είναι ευπρόσδεκτοι να συμμετάσχουν σε επίπεδο χόμπυ, ελλοχεύουν όμως κίνδυνοι όταν η πλειοψηφία των συμμετεχόντων δεν ανήκει στην κουλτούρα από την οποία γεννήθηκε το δεδομένο πολιτισμικό προϊόν. Υπάρχει η άποψη της διαφύλαξης ενός σκληρού εσώτατου πυρήνα για τους γενάρχες, διακριτή στις τοποθετήσεις των έγχρωμων ομιλητών. Ο αντίλογος, που δεν διατυπώθηκε ρητά αλλά τον επισημαίνω εγώ για λόγους πληρότητας, είναι πως η στάση αυτή θυμίζει κάπως τις αντιλήψεις της ελληνόφωνης ορθοδοξίας έναντι των σλαβόφωνων και αραβόφωνων συνιστωσών της ή την υπερηφάνεια των Βρετανών για την πατρότητα του ποδοσφαίρου. Όταν δημιουργήσεις κάτι επιτυχημένο και αυτό γενικευτεί, όλοι το διεκδικούν, δείχνει η εμπειρία. Πέραν αυτών των ερωτημάτων που άπτονται ακόμα και του κλάδου της φιλοσοφίας του Δικαίου, η συζήτηση ανέδειξε και άλλα θέματα, όπως το λανθάνον αλλά διακριτό αίσθημα ενοχής κάποιων λευκών μελών της κοινότητας έναντι των εγχρώμων συναδέλφων τους αλλά και την απρόσμενη αποκάλυψη μαρτυριών καταγεγραμμένων σε βιβλίο για τον ρατσισμό που βίωσε έγχρωμη γυναίκα στην σύγχρονη Σουηδία. Επισημάνθηκε, επίσης, πως δεν μπορείς μόνο να παίρνεις από μια κουλτούρα, αλλά πρέπει και να προσφέρεις σε αυτήν. Επειδή δεν γράφω κοινωνιολογικό δοκίμιο, δεν θα πραγματευτώ πιο αναλυτικά όλες τις πτυχές αυτής της συζήτησης που είναι φανερό πως αγγίζει θεματικές και ευαισθησίες πολύ πέρα από έναν διασκεδαστικό χορό. Υπάρχουν όμως αντιφάσεις και στον χώρο αυτό, τις οποίες θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να διαχειριστεί.
Ένα διαφορετικό «outside turn»*
Δεν είναι τυχαίο πως στο πάρτυ του Σαββάτου, την προηγουμένη της εισήγησης αυτής, παρουσιάστηκαν αφρικανικοί χοροί με τη συνοδεία αντίστοιχων μουσικών οργάνων από μία ομάδα εξειδικευμένη στη μελέτη των χορών της Δυτικής Αφρικής, τους οποίους εμπλουτίζει με σύγχρονα στοιχεία. Η χορευτική κοινότητα πρέπει να είναι ανοιχτή σε νέους ανθρώπους και πρακτικές, χωρίς να απεμπολεί τις ρίζες της, φαίνεται να ήταν το τελικό consensus.
Φυσικά δεν πρέπει να παραλειφθεί η αναφορά των καλοδουλεμένων χορογραφιών που παρουσίασαν οι μαθητές των Rhythm Hoppers και όχι μόνο, κατά την διάρκεια των πάρτυ. Υπήρχε ζωντανή μουσική και στο υπαίθριο πάρτυ της Κυριακής που έγινε στον εξωτερικό χώρο του Σεραφείου, μαθήτριες της Σχολής επέδειξαν τις ικανότητες τους και στο τραγούδι πέραν του χορού. Το catering σέρβιρε και vegan σάντουιτς, ενδεικτικό της διάθεσης εξωστρέφειας των διοργανωτών προς το νέο.
Εγκαταλείποντας το Σεράφειο στις έξι το πρωί της Δευτέρας, ενώ η καινούργια εβδομάδα έκανε τα πρώτα της βήματα και η αφοσιωμένη ομάδα των εθελοντών είχε αρχίσει να αφαιρεί το ξύλινο πάτωμα που είχε χρησιμεύσει ως δάπεδο στη μεγάλη αίθουσα που έγιναν τα πάρτυ, αναρωτιόμουν σχετικά με τον πολυσχιδή χαρακτήρα αυτού του Φεστιβάλ που περιελάμβανε από διασκέδαση, χαρά και ξεγνοιασιά, μέχρι προβληματισμούς που τοποθετούνται στην επικράτεια του Woke, ενός σύγχρονου κινήματος που γεννήθηκε στις ΗΠΑ και διαδόθηκε ανά τον κόσμο, και τείνει να αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα υπό το πρίσμα ομάδων και μειονοτήτων που έχουν υπάρξει ιστορικά θύματα αδικίας και διακρίσεων. Σίγουρα δεν πρόκειται για κάτι που περνά αδιάφορο και απαρατήρητο.
* σημείωση Swing in Greece: outside turn, μία από τις φιγούρες του χορευτικού swing. Ο/Η έχων / ουσα τον ρόλο του / της follower, στρέφεται με τη φορά των δεικτών του ρολογιού, «προς-τα-έξω», υπό την καθοδήγηση του / της χορευτικού παρτεναίρ / leader. Η χρήση του όρου εδώ υπονοεί τη διάθεση εξωστρέφειας της χορευτικής κοινότητας προς συγγενή χορευτικά είδη.
